تریاک ماده مخدر صمغ مانندی است که از گیاه خشخاش به دست می آید. با خراش دادن کاسبرگ گیاه خشخاش، شیره سفید رنگی از آن خارج می شود که پس از باقی ماندن در مجاورت هوا و اکسید شدن، سفت شده و به رنگ سیاه در می آید. تریاک به صورت لول، حبه قند و یا کیک بسته بندی و حمل می شود. این ماده مخدر دارای ١٦% مرفین و آلکالوئید است که اغلب از آن جهت تولید هروئین و فروش در بازارهای سیاه استفاده می شود. کشت خشخاش و استعمال تریاک برای مصارف غذایی، بیهوشی، و در مناسبت ها، به اواخر دوران نوسنگی باز می گردد. سومری ها، آشوری ها، مصری ها، یونانی ها، رومانیایی ها و ایرانیان باستان، همگی به طور گسترده ای از تریاک به عنوان قوی ترین ماده آرام بخش و ضد درد استفاده می کرده اند. همچنین آنها از تریاک برای انجام جراحی های خود استفاده می کرده اند.
مرفین، اصلی ترین ماده شیمیایی بیولوژیک فعال در ساختار تریاک است که دارای دو نوع اصلی از آلکالوئید ها می شود. افرادی که از تریاک استفاده می کنند در حقیقت به انواع مختلفی از افیون ها مانند مرفین، کدئین و سایر ترکیبات مخدر موجود در آن وابسته می شوند.
مرفین متداول ترین و اصلی ترین آلکالوئید موجود در تریاک می باشد که حدود ١٠% الی ١٦% از آن را تشکیل می دهد. بعلاوه مرفین عامل اصلی عوارض و آسیب هایی است که به بدن وارد می شود. از جمله این آسیب ها می توان به آسیب به ریه و ایجاد مشکلات تنفسی، کما، ایست قلبی و… اشاره نمود. تنها ٢ گرم از ماده مخدر تریاک، حدودا ١٢٠ الی ١٥٠ میلی گرم مرفین وجود دارد که دز بسیار بالایی است.
رایج ترین روش استعمال تریاک دود کردن و کشیدن آن است. در کشور های خاور میانه از جمله ایران این کار را با استفاده از وافور و یا روشی به نام سیخ و سنگ انجام می دهند. در این روش با استفاده از یک جسم داغ تریاک را سوزانده و سپس با استفاده از یک جسم لوله ای (مثلا لوله خودکار) دود حاصل از سوختن تریاک را به درون سیستم تنفسی خود هدایت می کنند. براساس پژوهشی در سال ۱۳٩۰، این روش شایع‌ترین روش برای تدخین و کشیدن تریاک در ایران است و نزدیک به ۵٩٪ از مصرف تریاک ایران، به این روش انجام می‌شود. در مواردی نیز سوخته تریاک که ماده ای به رنگ قهوه ای تیره و قیر مانند است را در چایی حل کرده و یا آن را به تنهایی می بلعند.
ایجاد خاصیت ضد درد و اعتیاد به مواد مخدر، هر دو از عملکردهای گیرنده های عصبی اپیویید هستند. انوع مختلف گیرنده های عصبی اپیویید اولین بار به واسطه نحوه پاسخ دهی آنها به مرفین شناسایی شد.
در دنیای صنعتی کنونی، ایالات متحده آمریکا بزرگترین مصرف کننده اوپیوییدهای تجویزی، و ایتالیا کمترین مصرف کننده آن است. بیشترین میزان تریاک که به کشور آمریکا وارد می شود، به طور قانونی یا غیر قانونی به اجزای تشکیل دهنده آن شکسته می شود. بیشترین میزان مصرف مواد مخدر از مشتقات تریاک مانند هرویین می باشد و تنها میزان ناچیزی از تریاک به طور مستقیم و خالص مورد استفاده قرار می گیرد.
تزریق وریدی هروئین رایج ترین نوع مصرف این ماده مخدر می باشد. در قیاس با روش تزریقی، حرارت دادن هروئین به همراه باربیتال بر روی یک قطعه فویل، و یا مصرف تدخینی (کشیدن) پودر هروئین، به ترتیب ٤٠% و ٢٠% کارایی دارند، به همین دلیل اکثر معتادان ترجیح می دهند که هروئین را مستقیما به داخل جریان خون خود تزریق کنند. اکثر مرگ و میرهای ناشی از مصرف هروئین، نه به دلیل مصرف بیش از حد، بلکه به علت مصرف همزمان تریاک با سایر مواد آرام بخش، الکل، و یا بنزودیازپام اتفاق می افتد.
